تعریف بیش فعالی:
به حالتی اطلاق می شود که کودک به نحو افراطی و بیش از اندازه فعال و پر جنب و جوش باشد و این تحرکات زیاد اطرافیان وی را دچار مشکل می کند.
به علت بی دقتی ممکن است در انجام تکالیف مدرسه و کارهای محوله دیگر اشتباهات زیادی را مرتکب شوند
این اختلال در تعدادی از بچه های پیش دبستانی یا دوران ابتدایی دیده شده است همراهی و جلب توجه آنها دشوار است، تقریباً بین 3 تا 5 درصد از کودکان مبتلا به این اختلال می باشند.
البته این اختلال به عنوان ناتوانی در یادگیری محسوب نمی شود بلکه به نوعی بی توجهی و حواس پرتی در یاد گیری محسوب می شود.
علائم بیش فعالی ـ تکانش وری یا بی توجهی که موجب تخریب می شوند باید قبل از 7 سالگی ظاهر شود، ممکن است بعد از سالها تشخیص داده شود که فردی بیش فعال است.
بیش فعالی (رفتارش)در کودکان مبتلا نسبت به کودکان عادی بیشتر حالت تکانش وری دارند.
از توجه به جزئیات ناتوان هستند به دلیل عدم توجه دقیق و بالا بودن میزان حواس پرتی.
به پایان رساندن کار یا بازی برای آنها دشوار است،می خواهند همه چیز بر وقف خواسته های درهم برهم آنها باشد که برای خودشان هم انتهایش مشخص نیست و دیگران را خسته و کلافه می کند.
اغلب به صحبتها، خواهشها و دستورات دیگران تا آخر گوش نمی دهند و قادر به تکمیل تکالیف مدرسه و کارهای روزمره و وظایف خود نیستند،اگر این کارها به دلیل بی توجهی باشد نه به دلایل دیگر(مثل عدم فهم دستورالعمل ها)در ساماندهی فعالیتهای خود مشکل دارند
کارهایی که مستلزم حفظ تلاش ذهنی هستند برای آنها ناخوشایند و تنفر آمیزند. از فعالیتهایی که مستلزم خودکاربردی تلاش ذهنی سازماندهی و تمرکز(مثل کارهای خانه یا مدرسه) هستند اجتناب می ورزند.
بیشتر از ابزار برای کارهای غیر معمول استفاده می کنند و ابزار خود را هم به راحتی گم می کنند و در حین کار به خود آسیب می زنند.
وقتی کاری به آنها واگذار می شود و یا خودشان مشغول انجام کاری هستند با کوچکترین محرکی(مثل‌صدای‌ماشین یا صحبت دیگران و...)کار را قطع وحتی به راحتی فراموش میکند وبه محرک توجه میکند .
آنها در موقعیتهای اجتماعی دوست دارند پی در پی صحبت کنند و به حرف دیگران گوش ندهند.
علائم بیش فعالی :
1- به خود پیچیدن،نا آرامی و بی قراری
2- نمی توانند سر جایشان بنشینند
3-خیلی زود و به راحتی به هم می ریزند و ناراحت می شوند
4- تحمل نوبت و انتظار را ندارند
5- در حرف زدن و پاسخ دادن عجول و هول هستند
6- قواعد و دستور العمل ها را نمی توانند به درستی دنبال کنند
7- در تمرکز و توجه مشکل اساسی دارند و نمی توانند تمرکز کنند
8- از کاری به کار دیگر می پرند قبل از انجام کار قبلی
9- آرام نمی توانند بازی کنند
10- خیلی سریع(تند تند)و زیاد حرف می زنند
11- حرف دیگران را قطع می کنند و وسط حرف آنان می پرند.
12- شنونده خوبی نیستند
13- وسایل مورد نیاز خود را گم می کنند
14- اغلب دست به کارهای خطرناک می زنند.
انواع بیش فعالی:
1- بیش فعالی ـ نوع غالباً بیش فعال ـ تکانش ور:
در این نوع فعالیت و تحرک بیش از حد شایع است.
زمانی باید این نوع تشخیص را داد که شش یا بیش از شش مورد از علایم بیش فعالی ـ تکانش وری (و کمتر از شش مورد از علائم بی توجهی)حداقل به مدت شش ماه استمرار داشته باشد در چنین مواردی نیز ممکن است هنوز هم بی توجهی علامت بالینی مهمی باشد
2- بیش فعالی،نوع غالباً بی توجه:
در این نوع عدم توجه قالب است که در آنها فعالیت و تحرک بیش از حد از خودشان نشان نمی دهند و گاهی اوقات تحت عنوان ADD می شناسیم.
این تشخیص زمانی باید داده شود که شش یا بیش از شش مورد از علایم بی توجهی(کمتر از شش علامت،بیش فعالی ـ تکانش وری)حداقل به مدت شش ماه استمرار داشته باشد.
3- بیش فعالی نوع مرکب:
در این نوع ترکیب یافته فرد هم اختلال توجه و هم علایم تحرک بیش از حد را نمایان می سازد.
زمانی باید تشخیص این اختلال داده شود که شش یا بیش از شش مورد از علایم بی توجهی و شش (یا بیش از شش) مورد از علائم بیش فعالی ـ تکانش وری حداقل به مدت شش ماه استمرار داشته باشد. اغلب کودکان و نوجوانان دارای اختلال کمبود توجه/بیش فعالی از نوع مرکب رنج می برند اینکه چنین مطلبی در مورد بزرگسالان نیز صادق باشدتا کنون گزارشی نشده است.
ملاک های تشخیص :
1- زمان : این اختلال می بایست بیش از شش ماه استمرار داشته باشد.
2- تعداد : این اختلال را نمی توان با یک یا دو مورد از علائم گفته شد تشخیص داد حتماً می بایست زمان استمرار و تعداد نشانه ها طبق موارد فوق همراه هم با شند.
3- مراجعه به روان شناس یا روانپزشک: در صورت دیدن ملاکهای بالا باز هم می بایست با متخصص مربوطه مشورت کرد تا کودک مورد معاینه و تست های مربوطه قرار گیرد آنگاه می توان تشخیص صحیحی بر این اختلال داد.و اگر نیازی به طرح دارو درمانی بود با حوصله و زیر نظر پزشک مربوطه این کار انجام گیرد(نه خود سرانه و با توصیه افراد عادی).